Inzichten uit de wetenschap over gedrag en opvattingen

Het is opvallend dat de wetenschap naar de reservebank lijkt te zijn verbannen. Voor gedragsverandering op de lange termijn is het namelijk essentieel om ook de diepgewortelde opvattingen achter het gedrag van supporters aan te pakken. Het rapport verzuimt plek te maken voor het echt goed kijken naar, en aanpakken van, de redenen achter racistisch gedrag. Hieraan voorbijgaan maakt de kans groot dat supporters snel weer zullen vervallen in hun oude gedrag. Gedragswetenschappelijke inzichten die kunnen worden ingezet bij het veranderen van racistisch en discriminerend gedrag zijn talrijk. Zo kan de in de psychologie klassieke Social Identity Theory van Henri Tajfel en John Turner goed gebruikt worden om racistische uitingen te verklaren: mensen baseren hun identiteit op de groep waar ze bij horen. Bij een groep horen geeft ons trots en zelfvertrouwen. We verdelen de wereld in ‘wij’ en ‘zij’, benadrukken de verschillen tussen de groepen en zijn negatief over de andere groep om dit gevoel van saamhorigheid en eigenwaarde te versterken. Racisme is een typisch voorbeeld van de ingroup-outgroup bias: boegeroep en iemand van de andere groep afschilderen als dom wordt onbewust gedreven door de basisbehoefte ons goed te voelen over onszelf en versterkt doordat we allemaal hetzelfde teamshirt dragen en op elkaar gepakt in het uitvak van de tegenpartij zitten.

Een ander inzicht dat komt uit onderzoek specifiek naar racisme in het Nederlandse voetbal, is misschien nog wel relevanter. Het blijkt namelijk dat voetbalsupporters hun eigen gedrag helemaal niet bestempelen als racistisch. De dominante opvatting onder voetbalsupporters is dat racistische uitingen alleen écht racistisch zijn wanneer ze gedaan worden vanuit een racistische overtuiging. Supporters geven aan dat hun uitspraken ‘onschuldige grapjes’ zijn die in de emotie van het spel gemaakt worden. We moeten ze vooral niet al te serieus nemen. Als de daders zich niet bewust zijn van de ernst van hun acties, dan is straffen uiterst ineffectief.

Creatievere methoden

Wetenschappelijke inzichten kunnen worden ingezet om de interventies in het aanvalsplan effectiever te maken. Zo blijkt uit onderzoek van de universiteit van Stanford dat virtual reality een effectieve manier is om daders bewust te maken van het effect van hun woorden. Met behulp van deze techniek kunnen supporters daadwerkelijk in de schoenen van spelers worden gezet. Dit is effectiever dan de traditionele campagnes genoemd in het aanvalsplan. Het daadwerkelijk ervaren van racisme in zo’n 3D omgeving maakt dat supporters ook echt voelen wat het effect is. Dit leidt tot meer empathie voor spelers, waardoor supporters eerder geneigd zijn hun overtuiging dat het ‘maar een grapje is’ te laten varen en hun gedrag blijvend te veranderen.

Het appel aan de KNVB en de ministers

Verrijk je aanpak door campagnes te ontwikkelen die gebruik maken van beschikbare kennis. ‘Ons voetbal van iedereen’ maken kan alleen door je goed te verdiepen in de doelgroep en de wetenschap in de spits te zetten.

Auteur: Mara Soekarjo