Hoed u voor mensen die iets zeker weten, schreef oud-politicus Jan Terlouw. Hoe anders was de boodschap vorige week aan beoogd Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Te vaag en geen leiderstype, was het kritische oordeel van Europa. Von der Leyen bleek een snelle leerling. Met een lijst beloftes en zonder een spoor van twijfel over de haalbaarheid ervan, trok ze haar verkiezing als voorzitter over de streep. Wie gezien wil worden als leider, doet er goed aan geen twijfel te tonen.
Twijfel wordt geassocieerd met zwakte en besluiteloosheid. Geen eigenschappen voor een leider. Leiders wordt geleerd dat ze richting moeten geven en vertrouwen moeten uitstralen. Alleen zo wordt de leider gevolgd. Onderzoekers vonden dat aandeelhouders bereid zijn meer te investeren in bedrijven van ceo’s die overlopen van zelfvertrouwen. Een gevaarlijke strategie want te veel zelfvertrouwen kan ook tot roekeloos gedrag leiden.
‘De natuurkundige Galileo Galilei noemde ‘twijfel’ niet voor niets de vader van alle uitvindingen’
Zouden we juist niet meer moeten vertrouwen op een leider die durft te twijfelen? En mag die leider openlijk twijfelen of alleen in stilte? Wat is het effect van de ceo die publiekelijk durft te zeggen dat hij niet alle antwoorden heeft? Het kan hem op een kritische reactie van de markt komen te staan. Dat is niet per definitie terecht. Natuurlijk moet een leider richting geven, maar juist een leider die ook openlijk durft te twijfelen moedigt zijn mensen aan om verder te denken. Hij nodigt uit tot tegengeluid. Juist dat is belangrijk voor lange termijnsucces.
Vorige week was ik aanwezig bij een promotie in Groningen. In zijn lofrede beschreef hoogleraar rechtssociologie Marc Hertogh waarom de promovendus succesvol de eindstreep haalde. Ze had de magische formule van de wetenschap gevonden: de juiste balans tussen twijfel en zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen is nodig om je eigen geluid te laten horen, maar je moet ook durven twijfelen aan je eigen standpunten om verder te komen, aldus Hertogh. In de wetenschap zijn legio voorbeelden waar juist twijfel leidde tot nieuwe inzichten. Wanneer Galileo Galilei niet had getwijfeld aan de leer van de kerk hadden we misschien nog eeuwen gedacht dat de aarde het centrum van het heelal is. Niet voor niets noemde juist hij twijfel de vader van alle uitvindingen.
Wie iets zeker denkt te weten stopt met nadenken en luisteren. Vragen werpen steeds een nieuw licht op het probleem, schrijft Terlouw. Von der Leyen zal dat nieuwe licht de komende jaren hard nodig hebben. Dat geldt niet alleen voor haar, maar voor alle leiders. Daarom moet een goede leider durven twijfelen.
Femke de Vries is managing partner bij &samhoud, bijzonder hoogleraar toezicht aan de Rijksuniversiteit Groningen en oud-bestuurslid van toezichthouder AFM. Reageer via columnist@fd.nl.
Deze column is oorspronkelijk verschenen in het Financieel Dagblad en is voor FD-abonnees ook te lezen via https://fd.nl/auteur/femke-de-vries.
