Er zal vast meer denkwerk vooraf zijn gegaan aan het besluit om onderzoeken naar fraude en corruptie vaker over te laten aan advocaten van de betrokken bedrijven zelf. Maar dat maakt het nog geen goed idee. Het roept vooral vraagtekens op over de onafhankelijkheid van zo’n onderzoek.

Geen zorgen, zegt officier van justitie Thomas Bosch. Zolang het OM controleert wat precies door de advocaten wordt onderzocht zit het wel snor met die onafhankelijkheid. Maar dat is te simpel. De kern van de opsporing zit juist in het beoordelen van informatie. Decennia psychologisch onderzoek laat zien, dat zelfs wanneer verschillende mensen precies dezelfde informatie krijgen, ze daaruit totaal andere conclusies kunnen trekken. De conclusies van onderzoekers worden bijvoorbeeld onbewust beïnvloed door het (positieve) beeld dat ze hebben van hun opdrachtgever. Ondanks alle goede bedoelingen om neutraal te blijven.

Moeten we dan maar accepteren dat fraude en corruptiezaken blijven liggen? Nee, daar is het te belangrijk voor én er is een goed alternatief. In Engeland hebben toezichthouders op de financiële sector de bevoegdheid onafhankelijke ‘skilled persons’ in te zetten als ze zelf geen menskracht of expertise hebben voor een onderzoek. Zo liet de Britse AFM experts onderzoeken of Deutsche Bank inmiddels voldoende maatregelen neemt om witwassen te voorkomen.

Het grote verschil met de Nederlandse oplossing is dat niet het bedrijf dat onder verdenking staat de opdracht voor zo’n onderzoek geeft, maar de overheid. Die belast de kosten door aan het bedrijf. Een simpele oplossing die meer waarborgen biedt voor onafhankelijk onderzoek en tegelijkertijd het capaciteitsprobleem in de opsporing helpt oplossen.

Als ik Gerrit van de Burg was zou ik toch nog één keer de minister bellen.

Deze column is oorspronkelijk verschenen in het Financieel Dagblad en is voor FD-abonnees ook te lezen via https://fd.nl/auteur/femke-de-vries

Auteur: Femke de Vries, managing partner bij &samhoud, bijzonder hoogleraar toezicht aan de RUG en oud-bestuurslid van toezichthouder AFM. Reageer via expert@fd.nl.