Inmiddels is ingegrepen met de benoeming van een nieuwe directeur. De bezem erdoor en de zweep er over, lijkt de verwachting van de buitenwereld. Overigens delfde brandweercommandant Leen Schaap het onderspit toen hij met zo’n harde hand het verzet van de gestaalde kaders tegen nieuwe dienstroosters trachtte te breken. En hij is niet de enige. Er is inmiddels een kerkhof met bestuurders die stuk liepen op het doorvoeren van veranderingen op de werkvloer. Bij de NS verzette personeel zich met hand en tand én met succes tegen het beruchte rondje om de kerk.

‘Angst voor lelijke telefoontjes uit Den Haag weerhoudt managers ervan in te grijpen.’

De opdracht van de nieuwe AEB-directeur is niet zo simpel. Dat komt omdat AEB alle kenmerken heeft van een zogeheten ‘verwaarloosde organisatie’. Dat fenomeen werd door veranderkundige Joost Kampen treffend beschreven op basis van zijn onderzoek bij het Amsterdamse GVB.

Wanneer het management geen sturing geeft, nemen informele leiders de macht over. Vervolgens gaat datzelfde management op die informele leiders steunen om toch nog wat gedaan te krijgen. De informele leiders krijgen in ruil daarvoor steeds meer privileges. Zo was het bij het GVB gewoon dat monteurs in de gemeentelijke garages hun auto’s en die van de buurman repareerden. Ook die van de chef van de werkplaats overigens.

Als in organisaties geen grenzen worden gesteld, ontstaat een glijdende schaal. Medewerkers worden onverschillig en zelfs oneerlijk, schrijft Kampen. Wie niet meedoet, wordt weggepest. Leidinggevenden durven niet de raddraaiers aan te pakken omdat ze niet gedekt worden door de hogere leiding. Want die wil vooral de rust bewaren.

Het is opvallend dat vooral overheidsorganisaties in het nieuws komen met de kenmerken van zo’n verwaarloosde organisatie. Scheidend Prorail-directeur Pier Eringa zei vorige week dat leidinggevenden bij de overheid niet durven te zeggen waar het op staat. Angst voor lelijke telefoontjes uit Den Haag weerhoudt ze er volgens Eringa van om in te grijpen. Angst is een slechte raadgever voor managers. Snel stoppen dus met koste wat het kost de rust bewaren. De casus AEB laat zien wat er van komt. En dan komt het lelijke telefoontje uit Den Haag alsnog.

Deze column is oorspronkelijk verschenen in het Financieel Dagblad en is voor FD-abonnees ook te lezen via https://fd.nl/auteur/femke-de-vries.

Auteur: Femke de Vries, managing partner bij &samhoud, bijzonder hoogleraar toezicht aan de Rijksuniversiteit Groningen en oud-bestuurslid van toezichthouder AFM. Reageer via columnist@fd.nl.